Κυριακή 25 Μαΐου 2008

Άστρα και κερασιές

Ε αφού τα είπε όλα η μαρτυριάρα, να το πάρει το ποτάμι!
Ήμουνα 12 χρονώ όταν η φίλη της μαμάς, η κ. Ρούλα, ας είναι καλά, μου έκανε δώρο ένα βιβλίο. Είχε γκρενά κιτσάτο εξώφυλλο με χρυσά γράμματα (τότε μου φαινόταν πολυτελέστατο) με τις άγνωστες λέξεις "Μενέλαος Λουντέμης" και τίτλο "Ένα παιδί μετράει τ' άστρα". Από τότε και σε όλη την εφηβεία μου καταβρόχθησα τουλάχιστον μια ντουζίνα βιβλία του. Ποτέ όμως, και το σκέφτηκα πρόσφατα αυτό, δεν άκουσα, διάβασα, έμαθα τίποτα γι'αυτόν τον άνθρωπο. Το συνειδητοποίησα όταν με ξάφνιασε, από τη βιτρίνα ενός βιβλιοπωλείου, το βιβλίο:

Δεν το διάβασα (μπήκα να το πάρω, έλειπε ο ιδιοκτήτης η καθαρίστρια δεν ήξερε κι άλλα τέτοια αστεία) αλλά μου θύμισε... Μου θύμισε πόσο μ' άρεσαν και με εκνεύριζαν οι ιστορίες του. Διάβαζα μετά μανίας και σαν υπνωτισμένη για τα δεινά του Μέλιου αλλά σαν χαρακτήρας με τσάντιζε απίστευτα, ήθελα να του ρίξω μια ανάποδη, τόσο πολύ. Τη δε Αγράμπελη την ξεμάλλιαζα ευχαρίστως. Συγκλονιζόμουνα με τις φρίκες της Μακρονήσου, αλλά το καλό το παληκάρι, τον Αρίστο (;) θα τον σφαλιάριζα κι αυτόν. Μου την έδιναν! Και δε μπορούσα να εξηγήσω το γιατί..
Από την άλλη, τίποτα νομίζω δε με επηρέασε γλωσσικά όσο η γλώσσα αυτών των βιβλίων. Διάβαζα από μικρή, και το λεξιλόγιό μου ήταν ήδη καλό, αλλά εδώ έβρισκα μια τεράστια αρμαθιά από λέξεις κι εκφράσεις, κι ονόματα που δεν είχα ξαναδεί: το κατσιβελαριό, μια τσιγαριά δρόμος, τα κουρκουμπίνια, ο Μπίθρος, η σκουφούλα, οι σβουνιές, τα σημίτια, ο Βαρδάρης, το "πετρωμένο φίδι αγίνωτο", το χτικιό, θα μπορούσα να κάνω έναν πολύ μακρύ κατάλογο. Και ζωντάνεψε ολοζώντανη μπροστά μου μια Ελλάδα που μου 'ταν οικεία μα ταυτόχρονα και άγνωστη: οι κατσίβελοι, που τους έβλεπα κάθε χρόνο να έρχονται, σαν τα αποδημητικά πουλιά, και να κατασκηνώνουν στα χωράφια κοντά στο σπίτι μας, μα χωρίς να ξέρω τίποτα γι αυτούς πέρα από την περιφρόνηση των ανθρώπων γύρω μου, οι εξόριστοι της Μακρονήσος, τα συγχωροχάρτια, οι δημοδιδάσκαλοι, τα διανυκτερεύοντα καφενεία του Σταθμού, το τσελιγκάτο, τόσα πρόσωπα, τόσες ταυτότητες. Είμαι ευγνώμον για όλα αυτά, που αλλιώς θα έμεναν ίσως αθέατα για πάντα για μένα.
Μου 'ρθε λοιπόν να κοιτάξω επιτέλους, τώρα με το ίντερνετ είναι εύκολο, να δω ποιος είναι αυτός ο Λουντέμης. Βρήκα πολλά, κι
εδώ, και στην Βικιπαίδια, κι αλλού, έτσι δε θα σας παραθέσω τη βιογραφία του (οδυνηρή και συναρπαστική) μια που μπορείτε εύκολα να τη διαβάσετε στα παραπάνω λινκ. Θα πω μόνο ότι βρήκα την ίδια αίσθηση αντιθέσεων που ένιωσα διαβάζοντας αυτά τα βιβλία. Από τη μια ο Λουντέμης είναι ένας από τους πιο πολυγραφής και πολυδιαβασμένους συγγραφείς, από την άλλη παντελώς αγνοημένος από τις επίσημες ιστορίες της λογοτεχνίας και από τη διδασκαλία της νεοελληνικής λογοτεχνίας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Από τη μια θεωρείται διακεκριμένος λογοτέχνης κι από την άλλη μπανάλ και ξεπερασμένος (πχ αν θες να πουλήσεις μούρη δεν απαντάς "Λουντέμης" στην ερώτηση ποιοι συγγραφείς σ'αρέσουν).
Διάβασα και κάποια πράγματα που μ' έκαναν να καταλάβω καλύτερα την αντιφατική αντίδρασή μου στα βιβλία του: " η ιδιοτυπία του έργου του έγκειται στον "ερασιτεχνικό" τρόπο γραφής, τον οποίο υπηρέτησε εν πλήρει συνειδήσει, καθώς ο ίδιος υποστήριζε πώς δεν τον ενδιαφέρει η Τέχνη, αλλά η καταγραφή της πραγματικότητας και η κατάδειξη της κοινωνικής ανισότητας. Το έργο του εντάσσεται στο πνεύμα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού: ρεαλιστική απεικόνιση τοπίων και προσώπων με έντονη αισθηματολογία, που αγγίζει κάποτε τον μελοδραματισμό, βιωματική γραφή, ηθογραφικά και συμβολικά στοιχεία....Στη λογοτεχνία του Λουντέμη δεσπόζει η τάση του να στρέφεται εξ ολοκλήρου γύρω από ένα κεντρικό πρόσωπο-αφηγητή, που ανήκει στους περιθωριακούς τύπους των καταπιεσμένων κοινωνικά στρωμάτων και το οποίο μας δίνει την προσωπική του οπτική της μοναξιάς, του ανεκπλήρωτου του έρωτα και της δυστυχίας του κόσμου. Μέρος της κριτικής (Ζήρας) του καταλογίζει τεχνικές και εκφραστικές ατέλειες, στρατευμένο ύφος που αποβαίνει σε βάρος της οικονομίας της αφήγησης, αλλά αναγνωρίζει τον λυρικό του οίστρο. Κάποιο άλλοι θεωρούν το έργο του απολύτως ξεπερασμένο σήμερα, καθώς αναφέρεται σε έναν κόσμο που δεν υπάρχει πια". Προσωπικά αυτό το τελευταίο δε με χαλάει καθόλου, και μάλλον εντοπίζω την ενόχληση και τον εκνευρισμό μου στο "στρατευμένο ύφος" που μάλλον το 'βρισκα πολύ διδακτικό και πατερναλιστικό και μονοδιάστατο. Αυτό όμως δε θα με εμπόδιζε από το να δώσω τα βιβλία του στα παιδιά μου..

ΥΓ: ξέρατε ότι οι αφοι Κατσιμίχα μελοποίησαν ποιήματα του Λουντέμη με τίτλο "Ερωτικό Κάλεσμα", και ότι ο Αντώνης Καλογιάννης τραγούδησε "οι κερασιές θα ανθίσουνε και φέτος"; εγώ πάλι όχι..

11 σχόλια:

eleni είπε...

Heart,δε θέλω να σε λυπήσω,αλλά ο Λουντέμης δεν είναι απ΄τους αγαπημένους μου συγγραφείς.Αυτό όμως δε σημαίνει πως δεν πρέπει να μελετάς τούς λογοτέχνες μας,αγαπημένους και μη.
Είμαι γενικώς δεμένη περισσότερο με την ελληνική λογοτεχνία.Παρακολουθώ πάντα τι κυκλοφορεί.Βέβαια δεν παραμελώ ποτέ να πλουτίζω τη βιβλιοθήκη μου με τις σταθερές αξίες των γραμμάτων μας.

betty είπε...

Κατ'αρχήν, να πω ότι ο Μενέλαος ήταν πολύ ωραίος άντρας! Δεν είχα δει ποτέ φωτογραφία του, χαίρομαι που έγραψε τις ιστορίες που κι εμένα ήταν οι αγαπημένες μου...Δεν ήμουν φαν των μυθιστορημάτων και διηγημάτων, άλλα διάβαζα, αλλά τον Λουντέμη ευχαρίστως τον καταβρόχθισα στην εφηβεία μου! Φιλιά :)

witchofdaffodils είπε...

Λοιπόν μου κάνει εντύπωση πως ο Λουντεμης έχει κατοχυρωθεί σαν εφηβικός συγγραφέας. Μπορεί να έπαιξε ρόλο σε αυτό η ηλικία των ηρώων του.
Για πολύ λίγους πια είναι αποδεκτός στην τέχνη (όχι μόνο στη λογοτεχνία) ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός.
Μπορεί να μην συγκαταλέγεται στους αγαπημένους μου, αλλά σκιαγραφεί μια εποχή σκοτεινή, τα πέτρινα μετεμφυλιακά χρόνια που τώρα τα προσσεγγίζουμε σχεδον ενοχικά.

Μια μικρη σημείωση: τα τελευταία χρόνια, με την υπερπληθώρα των νέων εκδόσεων, στέκομαι σχεδόν αμήχανη μπροστά στον πάγκο των λογοτεχνικών βιβλίων. Ο πάσα ένας έχει εκδοθεί!
Εχω στραφεί ή σε "σταθερές αξίες" (χωράει συζήτηση αυτό) εγχώριες ή αλλοδαπές ή σε δοκίμια που έχουν να σου δώσουν και κάτι.

eleni είπε...

Μάγισσα μου,συμφωνώ για το Λουντέμη,αλλά θα διαφωνήσω για τις σταθερές αξίες της λογοτεχνίας μας,πολλοί απ΄τους οποίους είναι,αν όχι καλύτεροι, τουλάχιστον ισάξιοι των ξένων.
Θα συμφωνήσω επίσης ότι ο καθένας αναγορεύεται(και τον αναγορεύουν) συγγραφέας,αλλά εδώ μεγάλο ρόλο παίζουν οι διασυνδέσεις,μην πω τίποτα χειρότερο.

heart n soul είπε...

Ελένη κι εγώ είμαι ιδιαίτερα δεμένη με τα βιβλία των παιδικών κι εφηβικών μου χρόνων, τα διάβαζα ξανά και ξανά, τα θυμάμαι σχεδόν απέξω, ζυμώθηκα μαζί τους, ενώ βιβλία που διάβασα πέρυσι δε τα θυμάμαι καν. Εγώ πάλι είμαι της ξένης λογοτεχνίας, ελληνική έχω διαβάσει πολύ λιγότερη.
betty όπως είπα ούτε εγώ τον είχα δει ποτέ, δυνατή φωτό ε? Τι διαβάζατε λοιπόν?
Μάτζικα, όλοι εκδιδόμενοι! εδώ να δείτε τι γίνεται, ο πάσα ένας που έκανε λίγο μπιγκ μπράδερ πχ βγάζει βιβλίο. Όσο για το άλλο που παρατηρείτε, ναι, μ'αρέσει να διαβάζω ιστορία μ'αυτόν τον τρόπο, πόσα έμαθα για την παλιά Ρωσσία μέσα από την αυτοβιογραφία του αγαπημένου Γκόρκι για παράδειγμα..

Μάγια είπε...

ο λουντέμης δεν ήταν ποτέ από τους αγαπημένους μου, τώρα που είδα τη φωτογραφία του ίσως αναθεωρήσω!

συμφωνώ με τη μάγισσα, πλέον μπαίνω σε βιβλιοπωλείο και αγχώνομαι, δεν ξέρω πού να κοιτάξω και πώς να διαλέξω. συνήθως απλώς ακολουθώ προτάσεις φίλων..

eleni είπε...

Heart,μ΄αρέσει πολύ η ιστορία και γι΄αυτό αγοράζω πολλά ιστορικά μυθιστορήματα.Μέσα από τη μυθοπλασία μαθαίνω και για τα ιστορικά γεγονότα κάθε εποχής.
Μάλιστα την ιστορία των νεώτερων χρόνων πέρα από τα καθαρά ιστορικά βιβλία προσπαθώ να την προσεγγίσω απ΄αυτά.Βλέπεις στο σχολείο εμείς σταματούσαμε κάπου μετά το ΄21.
Για τις αυτοβιογραφίες συμφωνώ.Μια κι ανέφερες τον Γκόρκι,η "Μάνα" είναι από τα αγαπημένα μου.

Συγνώμη,αν σε ζάλισα.

heart n soul είπε...

ελένη φυσικά και δεν με ζάλισες:)
Την ιστορία στο σχολείο την διδαχτήκαμε πολύ ξερά και άχαρα:(
"Τα παιδικά μου χρόνια" το δικό μου αγαπημένο του Γκ.
Μάγια, λες να κάνουμε φαν κλαμπ λόγω της φωτό?:)

betty είπε...

Διάβαζα εγκυκλοπαίδειες με τα μυστήρια και τα θαύματα του κόσμου, τον Ιούλιο Βέρν, την εγκυκλοπαίδεια των ζώων δέκα τόμους, είχα βρει και κάτι καταπληκτικούς αστρικούς άτλαντες βορείου και νοτίου ημισφαιρίου κι ακόμα τους ψάχνω στις αποθήκες του πατρικού!! Αυτά μ'ενδιέφεραν αλλά τον περισσότερο χρόνο τον περνούσα στον κήπο ανακαλύπτοντας τη φύση και τις ζωντανές υπάρξεις της!!(ο πατέρας μου είχε πολλά είδη πτηνών και τετράποδων στον κήπο!)

EKT είπε...

Γειά σου αγαπητή Heart'soul, Καιρό έχουμε να τα πούμε. Θα σου εξομολογηθώ και εγώ λοιπόν πως δεν έχω διαβάσει τίποτε του Λουντέμη, προσπάθησα κάποτε, όταν ήμουν νέα, αλλά δε μου άρεσε το ύφος της γραφής του. Δεν ξέρω αν σήμερα θα είχα την ιδια γνώμη. Βλέπεις τότε ζούσα στον αστερισμό του Καζαντζάκη,(όχι πια) και ήμουν πολύ αυστηρή στην κρίση μου. ΄Ισως δοκιμάσω πάλι τώρρα.
Τα δικά μου τα βιβλία, τα έχεις υπ΄όψη σου;
Με φιλικούς χαιρετισμούς
ΕΚΤ Ελένη

heart n soul είπε...

betty, α, ώστε από μικρή αστροπαρμένη ερευνήτρια!:)
κι εμένα η εγκυκλοπαίδεια της Αντιγόνης Μεταξά, όλοι οι τόμοι και ιδιαίτερα ο τόμος-λέυκωμα, ήταν αγαπημένο ανάγνωσμα, φύλλο και φτερό την έκανα:)

ΕΚΤ από όταν πήγατε στα Λονδίνα σας έχασα, περάσατε καλά; Τα βιβλία σας τα έμαθα μέσα από το μπλογκ των κοριτσιών, αλλά δεν τα έχω διαβάσει ακόμα, θα τα ψάξω όταν έρθω, πάντα παίρνω ελληνικά βιβλία για τη μάδερ και μετά τα διαβάζω κι εγώ!:)